*بازار تبلیغات تلگرام پیش از فیلترینگ میلیاردی بود

صنعت تبلیغات در فضای مجازی هزار توی پیچیده‌ای دارد که شاید در نگاه اول ساده به نظر می رسد اما پول های سرگردان به این صنعت جذابیت و بال و پر بسیاری می دهند. تا چند وقت پیش یکی از بازارهای اصلی تبلیغات در فضای مجازی ایران تلگرام بود.

اکوسیستم تبلیغات در پیام‌رسان‌ها از 4 گروه سفارش‌دهندگان تبلیغات، توزیع کنندگان تبلیغات، مدیران کانال و کاربران تشکیل شده است.

گروه توزیع کنندگان تبلیغات به دو دسته‌ رسمی و غیر رسمی تقسیم می شوند. توزیع کنندگان رسمی گروهی هستند که تحت عنوان کانون‌های تبلیغاتی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز دریافت کرده و فعالیت می‌کنند.

دسته‌ غیر رسمی در فرآیند رشد تلگرام ایجاد شده و رشد کرده اند. این دسته با عنوان گروه‌های تبلیغات گسترده معرفی می‌شوند که به اختصار به آن‌ها گسترده گفته می شود و وظیفه‌ اصلی آن‌ها سازماندهی کانال‌هایی است که به توزیع تبلیغات تمایل دارند. وظیفه‌ اصلی گسترده‌ها دریافت سفارش تبلیغ از سفارش دهندگان تبلیغات، توزیع تبلیغ بین کانال‌ها، تایید نشر و تحویل مبالغ مربوط به تبلیغات بین کانال‌دارها است. این گروه‌ها گاهی بین 2000 تا 3000 کانال را در زیرمجموعه‌ خود مدیریت کرده و علاوه بر درآمد ماهانه‌ خود، درآمد مشخصی برای مدیران کانال‌ها جمع می‌کنند. به عبارت دیگر، گسترده‌ها از طریق تنظیم و تقویت اکوسیستم‌ تبلیغاتی در تلگرام توانسته‌اند برای افراد قابل توجهی ایجاد اشتغال کاذب کنند.

فعالیت گسترده ها هم در مسیرهای مجاز و هم در مسیرهای غیرقانونی جریان دارد و البته حدود 90 درصد فعالیت‌ها از نوع غیرقانونی و شاید تنها 10 درصد از نوع مجاز است. در مجموع این فعالیت‌ها طبق برآوردهای غیررسمی بازار تبلیغات تلگرام پیش از فیلترینگ روزانه تا 5 میلیارد تومان گردش مالی داشته است.

اما آنچه که به رشد یکباره و چشمگیر تبلیغات در تلگرام کمک کرد، تبلیغات غیرقانونی از نوع شرط بندی، پیش بینی فوتبال و کلاهبرداری بود.

* افت تبلیغات شرط‌بندی تلگرامی پس از فیلترینگ و رونق دوباره با جام‌ جهانی

یکی از روش‌های شرط‌بندی و پیش‌بینی فوتبال، تبلیغ در تلگرام است که این روش پس از فیلترینگ تلگرام کمرنگ شده بود اما اخیرا به دلیل برگزاری جام جهانی فوتبال ۲۰۱۸ دوباره تاحدی داغ‌ شده است.

در روزهای اوج تلگرام که فعال ترین دوره کار سایت‌های شرط‌بندی بود، حدود 20 گپ گسترده فعال در پیش‌بینی فوتبال در تلگرام فعال بودند و درآمد کانال‌های تلگرامی از محل پیش‌بینی‌ها بسیار زیاد بود.

یک کانال دار سابق در تلگرام با ارایه توضیحاتی از نحوه فعالیت‌های پیش‌بینی در تلگرام می‌گوید: در حال حاضر از مجموع گسترده‌های پیش‌بینی تعداد کمی در حدود دو تا سه گسترده فعال هستند که آنها نیز با نزدیک شدن به زمان جام جهانی فعالیت خود را از سر گرفتند. اما ۹۹ درصد گسترده‌های پیش‌بینی غیرفعال شده‌اند و این تغییر قطعا به دلیل شرایط پیش آمده پس از فیلترینگ تلگرام است.

*روش‌ کار سایت‌های پیش‌بینی‌ها و شرط‌بندی‌ غیرقانونی

شرط بندی ها علاوه بر اینکه درآمد زیادی دارند، در بسیاری موارد به کلاهبرداری منتج می‌شوند و اساسا پولی برگردانده نمی شود.

 در ادامه تجربیات این فعال تلگرامی از روش‌ کار سایت‌های پیش‌بینی‌ها و شرط‌بندی‌ غیرقانونی و انواع تقلب‌ها در این تجارت آمده است.

«در این روش وب‌سایت‌هایی چند ساعت مانده به شروع بازی راه‌اندازی می‌شوند و در این فرصت با هزینه تبلیغات حدود سه برابری از طریق گسترده‌ها و کانال‌های پربیننده در تلگرام تبلیغ می‌کنند.

در این تبلیغات، لینک سایت معرفی می‌شود و بازدید این پست تبلیغی تا ده میلیون بار نیز می‌رسد، کاربران از طریق این لینک به سایت شرط‌بندی وارد شده، ثبت‌نام و پیش‌بینی می‌کنند و از طریق درگاه بانکی به سایت شرط‌بندی پول واریز می‌کنند. هر چه تعداد شرکت‌کنندگان بیشتر شود، قیمت شرط‌بندی افزایش می‌یابد .اما اغلب سایت‌های شرط‌بندی این چنینی پس از پایان بازی در صورت برنده شدن کاربر پولی به برنده پرداخت نمی‌کنند و در واقع شرط‌بندی‌کننده متضرر می‌شود.

این سایت‌ها برای جلب اعتماد مخاطبان به صورت مرحله به مرحله برای مخاطبان دام پهن می‌کنند، به این صورت که در مراحل اولیه، در صورت پیش‌بینی صحیح جایزه‌های با رقم‌های پایین را پرداخت می‌کند، اما پس از جلب اعتماد مخاطب در پرداخت هدیه وقتی کاربر با رقم بالا شرط‌بندی می‌کند، حتی اگر برنده شود جایزه را نمی‌پردازند.

این افراد برای پنهان ماندن از پیگیری‌های حقوقی پس از پایان شرط‌بندی سایت شرط‌بندی را غیرفعال می‌کنند و در برخی موارد حتی به کشورهای دیگر از جمله ترکیه و مالزی متواری می‌شوند و پس از مدتی باز می‌گردند و داستان را از سر می‌گیرند. اگرچه سایت های پیش‌بینی یکی یکی و در بازه‌های محدود از دسترس خارج می‌شوند اما آشنایان به برنامه‌نویسی می‌گویند به دلیل یکسان بودن قالب سایت‌ها تمامی زیرمجموعه‌های مشابهی که جایگزین می‌شوند متعلق به سایت اصلی هستند.

آنها همچنین برای پنهان کردن رد پول‌ها از ردگیری، از حساب‌های افراد غیرمطلع برای مثال افراد کم‌سن و بیسواد در روستاها استفاده می‌کنند که پیگیری نهایی ماجرا به افرادی می‌رسد که نقشی در این کلاهبرداری نداشته‌اند و آنها نیز قربانی سوءاستفاده بوده‌اند.

از سوی دیگر کانال‌های منتشرکننده تبلیغ شرط‌بندی نیز پس از بازی تبلیغ را حذف می‌کنند که ردپا را از بین ببرند و اتهامی متوجه‌شان نباشد.»

*تمامی روش‌های تقلب در شرط‌بندی‌های اینترنتی

علاوه بر کلاهبرداری در شرط‌بندی و پیش‌بینی‌ها، تقلب در بازی‌های دیگر از جمله بازی‌های کازینویی نیز وجود دارد.

به گفته این منتشر کننده تبلیغ در تلگرام، «در این بازی‌ها اگر بازی کننده به برنامه‌نویسی مطلع باشد متوجه می‌شود که در مبالغ از سطحی بالاتر در حال بازی با ربات است و تاس طوری ریخته می‌شود که کاربر ببازد. در خوشبینانه‌ترین حالت کاربر با تصور اینکه شانس نداشته باخت را قبول می‌کند. در شکل دیگری از کلاهبرداری که بیشتر در سایت‌های کوچک انجام می‌شود و سایت‌های بزرگ این کار را نمی‌کنند فیشینگ (جعل حساب کاربری) انجام می‌شود و زمانی که کاربر به حساب سایت بازی پول واریز می‌کند یک کپی از اطلاعات کارت و حساب او گرفته می‌شود که این کلاهبرداری در تعداد موارد زیادی اتفاق می‌افتد.

در شکل دیگری از تقلب، کاربر پس از بازی و برنده شدن اعتبار اضافه را دریافت می‌کند اما زمانی که درخواست پرداخت پول می‌زند از اعتبار حساب کم می‌شود اما پولی پرداخت نمی‌شود.

در این مواقع سایت بازی، کاربر را با وعده‌های مکرر پیگیری معطل و دست به سر می‌کند و به دلیل ماهیت غیرقانونی این اقدامات هم راهی برای پیگیری جدی برای متضرر وجود ندارد.»

*تبلیغ اپلیکیشن‌های سیاه، روی دیگر درآمد تبلیغات در تلگرام

یکی دیگر از راه‌های عمده کسب درآمد تبلیغات در تلگرام اپلیکیشن‌های سیاه در گوشی‌های دارای سیستم عامل اندروید بودند. در این اپلیکیشن‌ها در زبان برنامه‌نویسی به دلیل نداشتن لانچر آیکون اپلیکیشن روی صفحه گوشی  نمایش داده نمی‌شود و کاربران بی‌اطلاع تصور می‌کند این اپ نصب نشده است و از این طریق  سوءاستفاده‌های متعددی از کاربر می‌کنند، از جمله اینکه به این دلیل که در واقع اپ تبلیغاتی نصب شده اما کاربر نمی‌بیند، پیغام‌های تبلیغاتی در قالب های متعدد از جمله اعلان بالای صفحه نمایش یا ورود به لینک کانال های خاص در تلگرام روی گوشی به کاربر نشان داده می شود و البته این فعالیت بدون اجازه کاربر غیرمجاز است. مشابه این سوءاستفاده ها در نسخه‌های متعدد غیررسمی تلگرام نیز دیده می شد و برخی از این نسخه‌ها کاربران را ناخواسته عضو گروه هایی می کند، آمار غیررسمی از فعالان این تجارت از درآمد حدود ۳ میلیون تومانی تا ۴ میلیون تومانی بابت هر k۱۰۰ عضوگیری اجباری در دوران اوج تلگرام حکایت دارد.

البته همیشه کاربران متضرر این ماجرا نیستند؛ بلکه گاهی کانال‌دارها که در این کار همدست هستند  خود قربانی می‌شوند؛ برای مثال در همکاری گروه‌های گسترده پیش‌بینی با کانال‌دارها، پس از انتشار تبلیغ در کانال‌ها، گسترده‌ها از پرداخت پول تبلیغ به کانال‌دار خودداری می‌کنند و در این بین نیز با این وعده‌ها که سایت بازی هنوز پول را نریخته کانال‌دارها را دست به سر می‌کنند.

*رویای پولدارشدن با بردن سرمایه‌های زندگی در شرط‌بندی

همین رویه بسیاری از کاربران را با طمع به دست آوردن پول به سایت‌های شرط‌بندی کشانده و به طوری که حتی برخی اعلام می‌کردند سرمایه‌ای را فروخته‌اند تا از مسیر شرط بندی آن را دو برابر کنند و پس از اطلاع از روش‌های کلاهبرداری در شرط‌بندی از این کار منصرف شده‌اند.

در نهایت این تجارت شرط بندی و قمار همان بخش کسب وکارهای غیرمجاز تلگرام هستند که اگرچه افراد زیادی را به خود مشغول کرده اند و به درآمد رسانده‌اند اما به دیگر کسب و کارهای سالم تلگرام ضربه زدند و اتفاقا در جریان فیلترینگ تلگرام به اشتباه از این فعالان تجارت غیرمجاز و ناسالم با عنوان کسب و کارهای تلگرامی آسیب دیده نام برده می شد.

همچنان که علیرغم تلاش های شورای عالی فضای مجازی و وزارت فرهنگ و ارشاد برای در مسیر قانون قراردادن کانال های تلگرامی، این بخش مهم و اثرگذار از تلگرام به دلیل منشا غیرقانونی درآمدهایشان که توجیه قانونی شدن در ازای از دست دادن درآمد را برایشان بی صرفه و غیرمنطقی می کرد هرگز تعهد به «شامد» را نپذیرفتند و به نوعی طرح شامد را هم ناموفق کردند.

این بخش غیرقانونی تلگرام همچنین تمام تلاش خود را برای از تب و تاب نیفتادن تلگرام صرف کردند و حتی با اتحاد با یکدیگر موج مقاومت در برابر خروج از تلگرام به راه انداختند و علیه پیام رسان‌های داخلی هجمه کردند. در نهایت اما فیلترینگ تلگرام به اهداف اولیه خود رسید و در این ماجرا خشک و تر با هم سوخت.

*برآورد تبلیغات حداقلی ۲۰۰ میلیون تومانی سایت‌های شرط‌بندی در تلگرام

برآوردهای غیررسمی می گویند در روزهای اوج تلگرام سایت‌های شرط‌بندی روزانه حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون تومان برای تبلیغات هزینه می‌کردند.

پیش‌بینی دقیقی از گردش مالی تبلیغات پیش‌بینی فوتبال و شرط‌بندی نیست اما برآوردی سرانگشتی از روال کار نتایج جالبی را به دست می‌دهد.

پیش از فیلترینگ تلگرام حدود ۲۰ گپ گسترده اصلی در زمینه پیش‌بینی فوتبال و شرط‌بندی فعال بود. در این روند مدیر تبلیغات گسترده پیش‌بینی، به عنوان واسط بین سایت‌های پیش‌بینی و کانال‌های تلگرامی عمل می‌کرد و تعدادی کانال‌دار به او اعتماد کرده و تبلیغ را منتشر می‌کردند و مدیر تبلیغات گسترده پول را بین کانال‌دارها پخش می‌کرد.

تبلیغات سه مدل شامل روزانه، قبل از شبانه و پست آخر کانال دارد که قیمت آن از هر K حدود ۴.۵ هزار تومان تا ۲۰ هزار تومان متفاوت است.

هر گپ گسترده در طول روز برای هر پست ۱.۵ میلیون تا ۲ میلیون بازدید می‌زند. با احتساب احتمالی فعالیت ۱۰ گسترده، ضرب عدد تعداد 10 گسترده در ۲ میلیون بازدید روزانه با قیمت متوسط ۱۰ هزار تومان برای هر بازدید به عدد ۲۰۰ میلیون تومان در روز متوسط درآمد روزانه تبلیغات شرط‌بندی و پیش‌بینی فوتبال در تلگرام می‌رسد و این رقم براساس مبالغی که گپ گسترده به حساب کانال‌دارها واریز می‌کند تنها شامل مبلغی است که سایت به گروه‌های گسترده پرداخت می‌کند. این برآورد به طور میانگین هر کانال با ۱۰۰K  عضو روزانه حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ تومان فقط از محل شرط بندی و پیش‌بینی فوتبال درآمد داشته است؛ اما این اواخر گسترده‌ها به کانال‌دارها پشت کردند و از ۳-۴ ماه پیش پول تبلیغات را نپرداخته اند.

*سود پیش‌بینی‌ها در جیب دلالان

البته در بازی تبلیغات شرط‌بندی و پیش‌بینی فوتبال واسطه‌ها بیشترین درآمد را دارند و همه پول تبلیغ‌دهنده به تبلیغ‌کننده نمی‌رسد. برای مثال اگر گسترده در نقش واسطه و دلال برای هر K بازدید هزار تومان بگیرد ۶۰۰ تومان به کانال‌دار می‌رسد و بقیه به عنوان کارمزد تلقی می‌شود.

*بازار کانال‌داری و تبلیغات در تلگرام کساد شده است

با این تغییرات فعالیت کانال‌داری در تلگرام دیگر به صرفه نیست زیرا جذب کاربر، آماده کردن پست و تهیه پست‌های بازدیدخور حتی به اندازه جبران هزینه‌های اینترنت درآمد ندارد. اکنون کانال‌های تلگرامی که با هر K عضو روزانه پنج تا شش میلیون تومان درآمد داشته‌اند به اینستاگرام برای راه‌اندازی کسب و کار جدید فکر می‌کنند.

*تغییر زمین بازی تبلیغات شرط‌بندی از تلگرام به اینستاگرام

پیش از تلگرام، اینستاگرام بستر مناسب تبلیغ بود که پس از ورود تلگرام، اینستاگرام  جای خود را به تلگرام داد؛ از زمانی که زمزمه فیلترینگ تلگرام مطرح شد کار کانال‌دار کساد شد و اکنون بار دیگر تبلیغات به بستر اینستاگرام بازگشته است و البته در این بستر شاخ‌های مجازی و رقابت بر سر برهنگی برنده بازی تبلیغات پیش‌بینی را مشخص می‌کنند. امروز در این بستر سلبریتی‌ها و برخی چهره‌ها نیز تبلیغات پیش‌بینی انجام می‌دهند و میزان تبلیغات پیش‌بینی و شرط‌بندی در اینستاگرام بعد از فیلتر تلگرام به صورت مشهود افزایش یافته است.

در حال حاضر فقط گسترده‌هایی که روی تبلیغات شرکتی کوچک کار می‌کنند در تلگرام فعالند که برخی از آنها نیز به پیام‌رسان‌های داخلی انتقال یافته‌اند.

*شرط‌بندی و پیش‌بینی‌ها مجاز 

اقبال کاربران به این بازار نشان می‌دهد تقاضای برای آن در جامعه وجود دارد و کسانی هستند که تمایل به پیش‌بینی نتایج بازی و حتی شرط بندی روی آنها دارند.

در حال حاضر این نیاز در قالب مجاز توسط اپلیکیشن‌ها و سایت‌های خصوصی‌ و حتی برنامه‌های رسمی سازمان صدا و سیما پاسخ داده می‌ شود. در این روش اصل هدیه به شرط بندی و پیش بینی نتیجه تعلق نمی‌گیرد بلکه در ازای پیش‌بینی کاربر سرویسی محتوایی به او تعلق می گیرد و در صورت برنده شدن از محل هزینه سرویس جایزه ها پرداخت می‌شوند.

اگرچه این روش شاید مورد پسند تمامی کاربران نباشد اما این شکل از کار مجاز است و در صورت بروز مشکل، امکان پیگیری و اعاده حق برای شرکت کنندگان وجود دارد.